27 kwietnia 1956 r., Sejm PRL uchwalił ustawę o amnestii, która oznaczała uwolnienie tysięcy więźniów politycznych. Kilka dni wcześniej 12 marca 1956 r. w Moskwie zmarł dyktator PRL Bolesław Bierut. Do opinii publicznej „wyciekł” wygłoszony pod koniec lutego w czasie XX Zjazdu KPZR tajny referat przywódcy ZSRS Nikity Chruszczowa „O kulcie jednostki i jego następstwach”. Ograniczona krytyka Stalina i stworzonego przez niego systemu zbrodni wywołała wstrząs w świecie komunistycznym i stanowiła kolejny moment przełomowy w procesie odwilży.
Zanim doszło do amnestii 12 kwietnia grupa polskich intelektualistów - m.in. Jan Brzechwa, Maria Dąbrowska, Karol Estreicher, Marian Falski, Tadeusz Kotarbiński, Stanisław Ossowski, Julian Przyboś, Antoni Słonimski, Aniela Steinsbergowa. - wystosowała apel do władz państwa, w którym pisano:
„W poczuciu obowiązku społecznego zwracamy się do Rady Państwa i Rządu PRL w sprawie wznowienia postępowania w procesach politycznych, w których zapadły wyroki skazujące na podstawie zeznań złożonych przez oskarżonych i świadków w okresie stosowania przymusu fizycznego w śledztwie. […] Rozprawy sądowe w tych procesach dobywały się tajnie pod naciskiem władz bezpieczeństwa, które odpowiednio preparowały dowody i niweczyły prawo oskarżonych do obrony. […] Wszyscy winni popełnienia zbrodni, które doprowadziły do wypaczeń w wymiarze sprawiedliwości i krzywd obywateli, winni być ukarani odpowiednio do wagi swej przestępczej działalności”.
Kilka tygodni później, 23 kwietnia 1956 r., na posiedzeniu Sejmu PRL premier Józef Cyrankiewicz przedstawił projekt amnestii dla więźniów politycznych. Ton jego wystąpienia był propagandowym manifestem „nowego otwarcia”: „W miarę postępu i rozwoju budownictwa socjalistycznego, w miarę umacniania się naszej ludowej państwowości, możemy złagodzić środki represyjne w stosunku do tych, którzy niegdyś, w okresie ostrej walki klasowej działali przeciwko rewolucji, przeciwko władzy ludowej”. Podkreślił przy tym, że amnestia nie przekreśla „win” skazanych, ale ich „wychowanie na dobrych obywateli” mogło odtąd odbywać się w ramach społeczeństwa. Ideologiczne założenia ustawy były więc powtórzeniem tych z amnestii w latach czterdziestych, które posłużyły do złamania zbrojnego oporu podziemia antykomunistycznego i których warunki nie zostały dotrzymane przez państwo.
Liczba więźniów systemu komunistycznego, którzy zostali zwolnieni na mocy amnestii, jest przedmiotem spekulacji. Według niepełnych danych objęła ok. 400 tys. więźniów i aresztowanych, w tym blisko 6 tys. skazanych za przestępstwa polityczne. W dziejach Polski komunistycznej władze jeszcze kilkukrotnie sięgną do amnestii jako narzędzia zdobywania ponownej legitymizacji społecznej oraz zasygnalizowania „nowego etapu budowania socjalizmu”.
W czasie istnienia II Rzeczypospolitej amnestie ogłaszano w latach: 1918, 1919, 1920, 1921, 1922, 1923, 1928, 1932, 1938 oraz w roku 1939.
Po zakończeniu II wojny światowej pierwszą amnestię ogłoszono 2 sierpnia 1945 roku, a jej celem była likwidacja podziemia antykomunistycznego. Nie przyniosła ona jednak spodziewanych rezultatów.
Powodem przyjęcia drugiej ustawy amnestyjnej, którą ogłoszono 22 lutego 1947 roku, był początek obrad Sejmu Ustawodawczego oraz wybór Bolesława Bieruta na urząd Prezydenta Polski.
Trzecią przyjęto 22 listopada 1952 roku, a oficjalnym powodem było przyjęcie przez Sejm Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Do historii przeszła następna, którą przyjęto 27 kwietnia 1956 roku. Osoby, które zostały skazane na kary pozbawienia wolności do lat 5, opuściły więzienia, a skazanym na śmierć oraz dożywotnie pozbawienie wolności wyroki zamieniono na 15 lat pozbawienia wolności.
Amnestia roku 1956 w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
